Ajurweda jest starożytną nauką o życiu. „Ayur” w sanskrycie oznacza „życie”, a „veda” znaczy „wiedza” lub „nauka”. W tym artykule wyjaśnię kilka najbardziej podstawowych zasad Ajurwedy.

Nauka zwana Ajurwedą zajmuje się pięcioma wielkimi elementami (Ziemią, Wodą, Ogniem, Powietrzem i Eterem) oraz trzema subtelnymi elementami (Rozumem, Inteligencją i Fałszywym Ego). Te osiem elementów tworzy materialną energię.

Ogólnie mówiąc, gdy mówimy o Ziemi przez duże „Z”, mamy na myśli materialne elementy, których podstawową cechą jest twardość, zwięzłość. Dlatego, każda substancja zrobiona z gliny, kamienia, metalu, drewna lub innych „stałych” substancji będzie klasyfikowana w kategorii Ziemi. Te materialne substancje, które mają płynność jako podstawową cechę, należą do kategorii Wody. Ogień odnosi się do promienistych lub święcących substancji, a Powietrze dotyczy tych substancji, które się poruszają i mają moc poruszania innych przedmiotów. Eter jest przestrzenią, w której zawierają się pozostałe elementy.

Kombinacja różnych fizycznych elementów wytwarza sześć różnych smaków: słodki, kwaśny, słony, pikantny, cierpki i gorzki. Słodki smak jest kombinacją Wody i Ziemi i ma właściwości podobne do tych dwóch elementów. Ponieważ Ziemia jest stałą materią słodki smak jest najcięższy ze wszystkich smaków i najbardziej kapha. W swojej czystej formie występuje w cukrze. Kwaśny jest mieszanką Ziemi i Ognia i wspomaga trawienie. W swojej czystej formie występuje w alkoholu. Podobnie, słony smak, którego czystą formę znajdziemy w soli, jest kombinacją Wody i Ognia; jego obecność w pożywieniu we właściwej proporcji, podkreśla smak pożywienia. Pikantny smak jest kombinacją Ognia i Powietrza. Powietrze może podsycać ogień, pikantny smak jest najostrzejszym ze smaków i jego czysta forma występuje w chili. Cierpki jest połączeniem Ziemi i Powietrza i wywołuje ściąganie się ust podczas jedzenia. Jego czysta forma występuje w taninie w herbacie. Gorzki jest kombinacją Powietrza i Eteru,  w swojej czystej formie znajduje się w gorzkim melonie i liściach neem.

Dusza otrzymuje materialne ciało zgodnie z fizycznym stanem i świadomością rodziców w chwili poczęcia. Mówi się, że to ciało ma pewną  prakriti lub kombinację wyżej wymienionych materialnych elementów, zwaną „dosza”. Na przykład, połączenie w ciele Ziemi i Wody, zwane jest „kapha dosza”. W zdrowym materialnym ciele Ziemia i Woda występują razem w zrównoważonym stanie, ale w przypadku braku równowagi pomiędzy tymi dwoma elementami pojawiają się problemy. Zbyt dużo Ziemi i niewystarczająco wody prowadzi do takich chorób jak kamienie w nerkach i w woreczku żółciowym. Zbyt dużo wody i niewystarczająco Ziemi może prowadzić do obrzęku (nieprawidłowe magazynowanie płynu pod skórą, bądź w różnych miejscach ciała).

W podobny sposób Woda i Ogień łączą się ze sobą w materialnym ciele. Brak równowagi pomiędzy zbyt dużą ilością Wody i za małą ilością Ognia wywołuje niestrawność. Zbyt wiele Ognia i za mało Wody powoduje wrzody. Powietrze i Eter również muszą pozostawać w harmonii dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zbyt szybko poruszające się Powietrze, wywołane za dużą przestrzenią może powodować biegunkę, natomiast zatwardzenie jest objawem braku wystarczającej ilości przestrzeni dla Powietrza.

Dla każdego dosza, Ajurweda wymienia dwadzieścia różnych cech opartych na odpowiedniej sile każdego dosza zgodnie z pewnymi cechami opartymi na dwoistości. Najważniejszymi dwoistościami są: gorący - zimny, ciężki – lekki, wilgotny – suchy. Głównymi cechami trzech dosza: pitta (żółć), kapha (śluz) i vata (powietrze) są: pitta jest bardziej gorące, vata jest suchsze, a kapha jest cięższe. Na podstawie tego możemy zrozumieć, że w porównaniu z vata, pitta jest nie tylko bardziej gorące, ale i wilgotniejsze, a porównując do kapha, pitta jest lżejsze. W ten sposób możemy stwierdzić, że pitta jest gorące, lekkie i wilgotne; vata jest suche, lekkie i chłodne, a kapha jest ciężkie, wilgotne i chłodne (patrz wykres).

 Zgodnie z Ajurwedą, w momencie narodzin, każda żywa istota otrzymuje ciało składające się z odpowiedniej proporcji tych trzech dosza zwanej janma prakriti. To prakriti pozostaje niezmienne podczas całego życia. Jednym z warunków posiadania zdrowego ciała jest utrzymanie równowagi pomiędzy dosza. Kiedy powstają odmienne proporcje dosza w ciele, nazywamy to vikriti. Na przykład, w czasie narodzin równowaga pomiędzy doszami wynosi V2P3K1 (vata2, pitta3 i kapha1). Możemy powiedzieć, że w momencie narodzin vata jest dwa razy bardziej wydatna w ciele niż kapha, a pitta jest trzy razy bardziej wydatna niż kapha, podczas gdy pitta jest 1,5 raza wydatniejsza od vaty.  Jeżeli w pewnym momencie równowaga pomiędzy doszami ulegnie zmianie do V2P4K1, mówimy o braku równowagi pitta w ciele.

W materialnym świecie pory roku, pory dnia, nasze czynności, nasza świadomość, nasza dieta i wiek mają cechy dosza. Czynniki te wpływają na równowagę dosza w naszym ciele i umyśle. Na przykład, latem dominuje pitta, jesienią vata, zimą kapha, a wiosną zarówno pitta i kapha.  Podczas letnich upałów ciało chcąc pozostać w stanie równowagi wydala nadmierne ciepło. Pot, z którym uchodzi ciepło z ciała, jest kombinacją wody i ognia. Ponieważ mniej jest ciepła w ciele, ogień trawienny również się zmniejsza. Zimą, podczas chłodów, ogień pozostaje w ciele i ogień trawienny się zwiększa.

Ponieważ w tym materialnym świecie czas wszystko zmienia, ciało ciągle dopasowywuje się do zewnętrznych i wewnętrznych czynników. Zdolność adaptacji ciała, lub jej brak uzależniony  jest od siły systemu odpornościowego. Podczas dnia, gdy słońce wschodzi i podgrzewa nasze środowisko, ciało musi efektywnie reagować na te zmiany, by utrzymać równowagę. W momencie gdy ciało nie potrafi się przystosować, nastąpi brak równowagi pomiędzy dosza, i rozpoczyna się stan chorobowy. Chorobą można nazwać brak równowagi.

Zazwyczaj, jednym z czynników naszego zdrowia, który możemy bez trudu kontrolować jest nasza dieta. Dlatego, Ajurweda podkreśla, żebyśmy byli świadomi tego co jemy i jak to wpływa na nasze trawienie. W Ajurwedzie mówi się, że pożywienie jest tym co możemy strawić, lekarstwem jest to co pomaga nam w trawieniu, a trucizną jest wszystko czego nie potrafimy strawić. Jeden z aksjomatów lub sutra w Ajurwedzie mówi: „Podobne przyciąga podobne, przeciwności równoważą się nawzajem”. Każdy rodzaj pożywienia posiada unikalną równowagę dosza i właściwości, które wraz z naszą świadomością wpływają na ciało. Dlatego, jeśli chcemy utrzymać zdrową równowagę dosza w naszym ciele, powinniśmy wybierać właściwy rodzaj pożywienia .

Posiadanie wiedzy co jeść, kiedy jeść, i jak jeść jest głównym czynnikiem utrzymania zdrowia. W następnym artykule te zagadnienia zostaną szerzej omówione.

Artykuł zaczerpnięty z pisma „Hope This Meets You In Good Health” 15/2009

www.iskcon.net.au/iskconhealth